Sterydy – to hasło wzbudza niemało emocji u właścicieli koni. Z jednej strony, leki z tej grupy potrafią przynieść szybką i znaczącą poprawę. Z drugiej natomiast, obciążone są szeregiem działań niepożądanych. O czym każdy właściciel konia leczonego kortykosteroidami wiedzieć powinien – o tym w niniejszym artykule.

 

 

Krótka charakterystyka

Glikokortykosteroidy, czyli leki zwane potocznie sterydami, to hormony produkowane w korze nadnerczy lub otrzymywane syntetycznie. Przykładami substancji zaliczanych do tej grupy są prednizolon, deksametazon, triamcinolon. Działanie glikokortykosteroidów jest dosyć długie i w zależności od rodzaju substancji i sposobu podania trwa od 1-3 dni do aż 3 tygodni. Leki te podawane są u koni różnymi drogami: iniekcyjnie (w postaci zastrzyków domięśniowych i dożylnych), doustnie, w postaci preparatów aplikowanych na skórę jako maści oraz środków podawanych bezpośrednio do oczu w formie kropli i maści ocznych. Oprócz tego glikortykoteroidy podaje się również miejscowo w formie iniekcji dostawowych. Coraz szerzej stosowaną drogą podawania glikokortykosterydów u koni jest droga wziewna (w formie inhalacji) w terapii schorzeń alergicznych układu oddechowego. Inhalacje glikokortykosteroidów pozwalają w znacznym stopniu ograniczyć działanie tych substancji do miejsca ich podania, a więc do układu oddechowego, minimalizując tym samym ryzyko niepożądanych skutków terapii sterydowej dla reszty organizmu. Jest to szczególnie istotne z uwagi na fakt, że terapia schorzeń alergicznych układu oddechowego jest u koni zwykle długotrwała.

 

Jednym z najczęstszych wskazań do stosowania glikokortykosteroidów u koni są alergiczne schorzenia układu oddechowego. W takich przypadkach leki z tej grupy stosuje się, w zależności od stanu pacjenta, wziewnie w postaci inhalacji lub ogólnie.

 

Zastosowanie u koni

Glikokortykosteroidy wykazują przede wszystkim silne działanie przeciwzapalne. U wszystkich gatunków zwierząt stosowane są głównie w terapii różnego rodzaju stanów zapalnych, w tym również tych związanych z układem ruchu, w leczeniu chorób o podłożu alergicznym oraz autoimmunologicznym (wynikającym z autoagresji układu odpornościowego na własne tkanki), przy dużych wysiękach surowiczych i obrzękach, w celu łagodzenia świądu i wielu innych objawów skórnych, w terapii przeciwwstrząsowej, a także niedoczynności kory nadnerczy. Są więc szeroko stosowane w różnych dziedzinach weterynarii. To skuteczne leki, przynoszące poprawę w wielu schorzeniach, często również tych przebiegających wśród poważnych objawów. Używane w zgodzie ze sztuką, potrafią przynieść szereg korzyści dla leczonego organizmu. Substancje zaliczane do glikortykosteroidów są wykorzystywane również jako doping i znajdują się na liście FEI substancji zabronionych u koni biorących udział w rywalizacji sportowej.

 

Ochwat jest jednym z głównych powikłań stosowania glikokortykosteroidów u koni i jednocześnie stanowi przeciwwskazanie do terapii z wykorzystaniem tych leków.

 

 

Skutki uboczne

Glikokortykosteroidy mogą wywołać niepożądane skutki w organizmie już po jednokrotnym podaniu, zwykle jednak efekty takie pojawiają się dopiero po dłuższym stosowaniu. Ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych jest również większe przy stosowaniu preparatów o przedłużonym działaniu. Leki z tej grupy powodują szybki wzrost stężenia glukozy we krwi – w wyniku oddziaływania na metabolizm węglowodanów i tłuszczów, co prowadzić może do wystąpienia insulinooporności, końskiego syndromu metabolicznego (EMS) oraz ochwatu jatrogennego (powodowanego działaniem lekarza weterynarii). U koni zagrożonych tymi schorzeniami lub cierpiących na nie, stosowanie glikokortykosteroidów jest przeciwwskazane. Leki te zwiększają poza tym podatność na infekcje w wyniku działania immunosupresyjnego, czyli hamowania układu odpornościowego. Istnieje więc duże ryzyko powikłań bakteryjnych. Opóźniają gojenie się ran i innych uszkodzeń ciała poprzez hamowanie namnażania się komórek oraz stymulowanie rozpadu białek. Podwyższają również ryzyko powstawania owrzodzeń żołądka i jelit. Glikortykosteroidy przyczyniają się do rozwoju osteoporozy w wyniku hamowania aktywności komórek kościotwórczych (osteoblastów) i zaburzenia gospodarki wapniowej. Hamują czynność tarczycy i negatywnie wpływają na płodność, powodując zaburzenia sekrecji gonadotropin. Podawane klaczom ciężarnym mogą wywołać poronienie. Omawiana grupa substancji przyspiesza również procesy zwyrodnieniowe w stawach poprzez hamowanie namnażania się komórek chrząstki stawowej oraz procesów reparacyjnych, podawanie glikokortykosteroidów prowadzi do tzw. artropatii steroidowej. Leki te zaburzają gospodarkę mineralną organizmu, prowadząc m. in. do hipokaliemii (obniżonego poziomu potasu we krwi) i powstawania obrzęków. Podawanie glikokortykosteroidów miejscowo do oka przy owrzodzeniach i ranach rogówki jest przeciwwskazane, gdyż opóźnia procesy gojenia, a także sprzyja rozwojowi zakażenia.

 

Stosowanie glikokortykosteroidów w ortopedii ma swoje plusy i minusy, dlatego tylko lekarz weterynarii, dobrze znający przypadek danego konia, może podjąć najlepszą decyzję co do wdrożenia tych substancji do terapii.

 

 

Zasady stosowania glikokortykosteroidów u koni

  1. Decyzję o wprowadzeniu glikokortykosterydów do leczenia konia podjąć może tylko i wyłącznie lekarz weterynarii. Samowolne podawanie przez opiekuna leków należących do tej grupy, może spowodować bardzo poważne konsekwencje zdrowotne dla zwierzęcia, z uwagi na silny wpływ tych substancji na funkcjonowanie organizmu i wysokie ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.

  2. W każdym przypadku konieczne jest indywidualne określenie dawki dostosowanej do stopnia nasilenia schorzenia poddawanego terapii, różnic w reakcji zwierzęcia na dany lek oraz indywidualnych uwarunkowań organizmu pacjenta.

  3. Stosując u konia glikokortykosteroidy opiekun powinien mieć świadomość, że nie leczą one schorzenia, a jedynie ograniczają lub eliminują pewne reakcje organizmu.

  4. Nie można nagle przerwać podawanych przez dłuższy czas glikortykosteroidów. Długotrwała terapia substancjami z tej grupy poważnie ingeruje w funkcjonowanie całego organizmu, szczególnie w odniesieniu do nadnerczy. Gwałtowne zaprzestanie ich podawania może prowadzić do wystąpienia objawów ostrej niewydolności nadnerczy. Dlatego decyzja o przerwaniu terapii glikortysteroidami musi zostać podjęta tylko i wyłącznie przez lekarza weterynarii. Należy bezwzględnie stosować się do jego zaleceń i precyzyjnie przestrzegać zmieniających się dawek, mających na celu stopniowe odzwyczajenie organizmu od działania na niego podawanych leków.

  5. Przy zakażeniach glikokotykosteroidy mogą być stosowane tylko w połączeniu z leczeniem przeciwbakteryjnym, z uwagi na hamowanie działania układu odpornościowego i zwiększone ryzyko rozwoju zakażenia.

  6. Jeśli jest duża szansa na osiągnięcie pożądanego efektu terapeutycznego z wykorzystaniem innych środków i metod niż podawanie glikokortykosteroidów, to należy w pierwszej kolejności z nich skorzystać.

  7. W trakcie terapii glikokortykosteroidami u koni należy zwracać szczególną uwagę na to czy u zwierzęcia nie rozwija się ochwat.

Aby móc czerpać niewątpliwe korzyści ze stosowania glikokortykosteroidów u koni, a jednocześnie zminimalizować wywoływane przez nie skutki uboczne, należy ściśle przestrzegać zasad ich stosowania. Przede wszystkim zaufajmy lekarzowi weterynarii. Tylko on może bowiem właściwie oszacować bilans możliwych korzyści i ryzyka z zastosowania danego leku i nakreślić optymalny plan terapii.

 

Glikokortykosteroidy stosowane w niewłaściwy sposób mogą doprowadzić do zwyrodnienia stawów oraz rozwoju osteoporozy.