Zespół wrzodów żołądka to powszechnie występujący problem zdrowotny u wielu współczesnych koni. Warto poznać bliżej przyczyny, by skutecznie zapobiegać rozwojowi tego schorzenia.

 

Wśród koni przebywających przez większą część doby w boksach oraz poddawanych intensywnemu treningowi u aż 90 procent diagnozowane są zmiany w żołądku o charakterze owrzodzeń. Powstawanie wrzodów żołądka u koni wynika z działania na jego ściany soku żołądkowego. Głównym składnikiem wspomnianego soku, oprócz wody, jest kwas solny o silnych właściwościach żrących. Jeżeli zawiodą mechanizmy chroniące błonę śluzową przed jego działaniem, dochodzi do uszkodzeń ściany żołądka, które z czasem pogłębiają się, przybierając formę owrzodzeń.

 


Żołądek konia złożony jest z dwóch części – gruczołowej i bezgruczołowej. W zależności od miejsca występowania owrzodzeń, różne mogą być ich przyczyny. W części gruczołowej wydzielany jest sok żołądkowy i dlatego też błona śluzowa tego regionu wyposażona została w mechanizmy zabezpieczające ją przed działaniem żrącego kwasu solnego – czynnego składnika wspomnianego soku. W części bezgruczołowej natomiast brak jest tych mechanizmów. Owrzodzenia wystąpić mogą równocześnie w obu częściach żołądka. W artykule wymieniono tylko te przyczyny, które wynikać mogą z działania człowieka.

 

Niedobór paszy objętościowej to jedna z głównych przyczyn zespołu wrzodów żołądka u koni.

 

Przyczyny owrzodzeń części gruczołowej żołądka

Stosowanie niektórych leków

Skutki uboczne w postaci owrzodzeń żołądka występować mogą przy stosowaniu przede wszystkim niesterydowych leków przeciwzapalnych oraz glikokortykosteroidów. Obie grupy substancji są szeroko stosowane w leczeniu koni. Niesterydowe leki przeciwzapalne, takie jak na przykład fenylbutazon, wywierają swoje działanie terapeutyczne poprzez zmniejszenie syntezy prostaglandyn – grupy substancji odpowiedzialnych między innymi za rozwój stanu zapalnego, bólu i gorączki. Prostaglandyny pełnią jednak równocześnie funkcję ochronną dla błony śluzowej żołądka, stymulując wydzielanie śluzu ochronnego zabezpieczającego przed kontaktem ściany tego narządu ze żrącym sokiem żołądkowym. Zwiększone ryzyko powstania owrzodzeń występuje przede wszystkim przy stosowaniu dużych dawek niesterydowych leków przeciwzapalnych lub podawaniem leków z tej grupy przez dłuższy czas, co ma miejsce u koni na przykład w terapii niektórych schorzeń ortopedycznych. Szczególnie podatne na rozwój zespołu wrzodów żołądka na tle stosowania leków z tej grupy są źrebięta oraz konie chorujące wcześniej na to schorzenie. Glikokortykosteroidy natomiast sprzyjają powstawaniu wrzodów żołądka poprzez między innymi upośledzenie procesów gojenia się uszkodzeń błony śluzowej. Leki z tej grupy stosowane są przez dłuższy czas na przykład w terapii przewlekłych schorzeń alergicznych.

 

Przyczyny owrzodzeń części bezgruczołowej żołądka

Niedobór paszy objętościowej

U koni żrący kwas solny wydzielany jest w żołądku w sposób ciągły bez względu na to czy koń w danej chwili je czy też nie, co wynika zapewne z faktu, że w warunkach naturalnych zwierzęta tego gatunku pobierają pokarm przez większą część doby. Obecny we wnętrzu żołądka pokarm absorbuje ten kwas. Jeśli jednak żołądek jest pusty, kwas solny zaczyna trawić jego ścianę. W związku z tym niedobór paszy objętościowej w żywieniu koni, jest głównym czynnikiem zwiększającym ryzyko rozwoju zespołu wrzodów żołądka. Warto zauważyć, że u koni udomowionych w porach karmienia produkcja kwasu solnego dodatkowo jeszcze się zwiększa, nawet wtedy, gdy nie spożywają one w danej chwili pokarmów. Czynnikiem stabilizującym odczyn treści żołądka na bezpiecznym poziomie jest też obecność śliny. Ta jednak wytwarzana jest tylko wtedy, gdy koń żuje, a więc w okresach pomiędzy pobieraniem pokarmu ten mechanizm nie działa i dodatkowo naraża te zwierzęta na działanie silnie kwasowego odczynu treści żołądka. W profilaktyce oraz leczeniu zespołu wrzodów żołądka kluczowe znaczenie ma więc zapewnienie koniowi stałego dostępu do paszy objętościowej oraz regularne karmienie. Już po 24-48 godzinach niespożywania przez konia pokarmu dochodzi do powstawania owrzodzeń żołądka.

 

Poruszanie się w wyższych chodach przez dłuższy czas

Koń poruszając się napina mięśnie brzucha, co powoduje wzrost ciśnienia w jamie brzusznej, zwiększenie nacisku na żołądek i wynikające z tego przemieszczanie się treści żołądkowej z części gruczołowej do bezgruczołowej. Ta druga, jak już wspomniano, pozbawiona jest mechanizmów ochronnych, które występują w części gruczołowej, co czyni ją podatną na powstawanie owrzodzeń w momencie zetknięcia się z kwaśną treścią pokarmową. Ruch wyższy niż stęp powoduje gwałtowne przesunięcie się w kierunku kwasowym odczynu treści pokarmowej znajdującej się w części bezgruczołowej. Jeśli więc koń przez dłuższy czas porusza się kłusem lub jeszcze wyższym chodem, ryzyko rozwoju owrzodzeń żołądka zwiększa się.

 

Stosując u koni preparaty z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz glikokortykosteroidów, należy liczyć się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju owrzodzeń żołądka.

 


Inne czynniki

Stres

Szczególnie silny lub trwający przez dłuższy czas stres wywołuje u koni skurcz naczyń krwionośnych w jamie brzusznej, między innymi w błonie śluzowej żołądka, przez co zmniejszają się jej zdolności ochronne. Do tego rodzaju sytuacji doprowadzać może przede wszystkim niewłaściwy trening, udział w zawodach czy transport. Niektóre szczególnie wrażliwe konie reagują spadkiem apetytu, a nawet kolką, gdy włączane są do treningu lub gdy biorą udział w zawodach. Każda taka reakcja konia jest niepokojąca i powinna pociągnąć za sobą diagnostykę weterynaryjną jak również analizę obciążeń psychicznych i fizycznych jakim poddawane jest dane zwierzę. Pamiętajmy, że źródłem stresu mogą być również niewłaściwe warunki utrzymania, nierespektujące podstawowych potrzeb naturalnych konia, między innymi stałego dostępu do paszy objętościowej, codziennego wielogodzinnego swobodnego ruchu na świeżym powietrzu czy towarzystwa innych koni. Prowadzi to na przykład do frustracji, stając się przyczyną permanentnego stresu. Przykładem źródła przewlekłego stresu u koni jest chów boksowy bez codziennego wypuszczania koni na wiele godzin na wybieg.

 

Wysoki udział pasz treściwych

Zbyt duża ilość pasz treściwych, a zbyt mała objętościowych, doprowadza między innymi do niedostatecznego wypełnienia żołądka pokarmem, a więc do braku możliwości związania większej ilości soku żołądkowego, a także do dodatkowego znacznego zakwaszenia przewodu pokarmowego.

 

Pasze wysoko przetworzone

Pokarmy o wysokim stopniu przetworzenia jak również pasze wysoko skoncentrowane i/lub rozdrobnione powodują między innymi skrócenie czasu żucia. Jak już wspomniano, ślina pełni rolę zobojętniającą kwaśny odczyn treści żołądkowej, a wydzielana jest tylko wtedy, gdy koń żuje. Skrócenie czasu żucia będzie więc zmniejszało ilość wydzielanej śliny, sprzyjając w ten sposób powstawaniu owrzodzeń żołądka.

Zespół wrzodów żołądka u koni to poważny problem, z którym mierzy się dziś wiele koni i ich opiekunów. Leczenie tego schorzenia jest zwykle długotrwałe, kosztowne i niestety związane z ryzykiem nawrotów w przyszłości. Jak widać po przytoczonych przyczynach, wiele z nich wynika z błędów popełnianych przez człowieka. Dlatego też profilaktyka tego schorzenia powinna przede wszystkim opierać się na zapewnieniu zwierzęciu optymalnych dla niego warunków utrzymania i użytkowania oraz racjonalnie prowadzonej farmakoterapii, jeśli takowej wymaga zdrowie zwierzęcia.

 

 

Piśmiennictwo

Kamionka-Flak A., Zespół wrzodów żołądka u koni, Życie Weterynaryjne, 82(4), 2007.