Konie to zwierzęta cechujące się ogromną ciekawością. Niestety warunki w jakich żyją i pracują współczesne konie udomowione niekiedy nie zapewniają im odpowiedniego zajęcia i dopływu dostatecznej ilości bodźców, prowadząc do nudy. Jej skutki mogą być dla tych zwierząt bardzo poważne. Należy więc dołożyć wszelkich starań, by tej nudzie zapobiegać.

 


Nuda u koni jest negatywnym stanem emocjonalnym spowodowanym zwykle jednostajnością, niedostateczną ilością napływających z otoczenia bodźców i brakiem zmian w otoczeniu. Zajęciami koni, zabierającymi w naturze większą część doby, jest pobieranie pokarmu, powolne przemieszczanie się oraz uczestniczenie w życiu stada. Koń jako zwierzę uciekające jest z natury czujny i ciekawski, a jego zmysły i mózg są nakierowane na odbieranie i przetwarzanie jak największej ilości bodźców z otoczenia. To od ciągłego pozostawania w stanie gotowości, z wyjątkiem krótkich i przerywanych chwil na odpoczynek, a także ciągłego badania otoczenia, zależało bowiem przeżycie dzikiego przodka konia. Jego codzienność nie była monotonna. Wiązało się z wędrownym trybem życia, a więc przyzwyczajeniem do częstych zmian otoczenia i konieczności jego poznawania.


Skutki nudy u koni

To jakie będą skutki nudy będzie zależało w dużej mierze od temperamentu i osobowości konia.

 

Nerwowość i płochliwość

U koni utrzymywanych w warunkach mocno ograniczonego dopływu bodźców ze świata zewnętrznego obniżeniu ulega próg reakcji na bodziec, po którego przekroczeniu system nerwowy sygnalizuje niebezpieczeństwo. Odbieranie dużej ilości bodźców stanowi jedną z podstawowych potrzeb naturalnych konia. Deprywacja sensoryczna, czyli ciągłe niezaspokojenie tej potrzeby i związane z tym obniżenie progu reakcji sprawia, że zwierzę nawet na lekki sygnał, który normalnie byłby dla niego obojętny lub wywołał słabą reakcję, reaguje z nieadekwatnie dużą intensywnością. Takie konie mogą często pobudzać się z byle powodu lub też płoszyć się, nierzadko reagując przy tym bardzo gwałtownie. Mogą również przejawiać wiele innych niepożądanych zachowań jak kopanie w ściany boksu, gryzienie drewnianych elementów czy przesuwanie zębami po elementach metalowych. Konie znudzone ciągłą pracą na hali, często łatwiej się płoszą po wyjściu poza nią.

 

Jednym z głównych powodów nudy u koni jest samotność. Dlatego tak ważne jest towarzystwo innych koni.

 

Apatia i otępienie

Niektóre konie pod wpływem nudy obojętnieją na to co dzieje się wokół nich i przestają reagować na bodźce, które normalnie powinny wywołać reakcję. Nie wykazują one na przykład zainteresowania w postaci naturalnego ożywienia przy zadawaniu paszy treściwej, wyprowadzaniu na wybieg, wchodzeniu do stajni nowego konia czy wizyty człowieka. Zdają się wtedy być obojętne na to co dzieje się w ich otoczeniu. Apatia i zobojętnienie mogą również przełożyć się na wykonywaną przez te zwierzęta pracę.

 

Depresja i schorzenia somatyczne

Nuda jest traktowana jako odmiana stresu. Stres i niezaspokojenie potrzeb gatunkowych konia to prosta droga do rozwoju depresji, która ma tendencje do pogłębiania się i może doprowadzić do rozwoju szeregu schorzeń somatycznych takich jak m.in. zespół wrzodów żołądka u koni.

 

Słabsza zdolność koncentracji i wolniejsze uczenie się

Obniżenie progu reakcji na bodziec będzie skutkowało tym, że koń będzie nadmiernie reagował na wiele bodźców, które normalnie nie powinny wywołać jego większego zainteresowania i reakcji. To sprawia, że koń pod wpływem pozornie błahego bodźca, ulega nadmiernemu pobudzeniu i to na tym bodźcu, zamiast na wykonywanym zadaniu, będzie koncentrował uwagę. Problemy ze skupieniem uwagi sprawiają, że koniowi ciężej jest się nauczyć stawianych przed nim zadań.

 

Zniechęcenie do pracy i zobojętnienie

Praca, która wywołuje w koniu znudzenie, a więc także stres, nie jest przez niego pozytywnie kojarzona. To może znacznie obniżyć chęć konia do wykonywania pracy, a nawet szerzej – do współpracy z człowiekiem.

 

Boksy powinny zapewniać koniom możliwość wyglądania z nich na zewnątrz i obserwowania otoczenia.

 

Jak przeciwdziałać nudzie u koni?

Przygotowując warunki utrzymania i pracy konia należy zwrócić uwagę, by środowisko było bogate i zróżnicowane, a zwierzę miało jak najwięcej kontaktu z otoczeniem.

  1. Możliwość obserwacji i kontaktu - potrzeba obserwacji jak największej części otoczenia jest kluczowa dla dobrego samopoczucia i poczucia bezpieczeństwa konia, a także zapewnienia dopływu dostatecznej ilości bodźców. Koń powinien mieć zapewnioną możliwość obserwowania otoczenia zarówno w stajni, jak i na wybiegu/pastwisku. Zwierzę to powinno spędzać większość czasu na zewnątrz, jeśli jednak przez pewną część doby przebywa w stajni, boks powinien umożliwiać mu wyglądanie na stajenny korytarz, a jeszcze lepiej na zewnątrz przez otwarte górą dwudzielne drzwi (stajnia angielska) lub okno. Ściany działowe pomiędzy boksami powinny zapewniać wzrokowy, słuchowy i zapachowy kontakt z innymi końmi – ściany powinny być więc ażurowe co najmniej od połowy wysokości do góry.
  2. Stały dostęp do paszy objętościowej – pobieranie pokarmu przez większą część doby jest jednym z podstawowych zajęć koni, a jego brak skutkuje nudą. Koń powinien mieć zapewniony stały dostęp do paszy objętościowej zarówno w stajni jak i na wybiegu.
  3. Jak najwięcej czasu na wybiegu/pastwisku – codzienny, wielogodzinny i swobodny ruch na świeżym powietrzu to jedna z podstawowych potrzeb konia, której niezaspokojenie skutkuje m.in. nudą.
    Kontakt z innymi końmi – kontakty z innymi końmi dostarczają koniom olbrzymiej ilości bodźców i stanowią jedną z ich podstawowych potrzeb gatunkowych.
  4. Ciekawa urozmaicona praca – ciągłe powtarzanie podobnych ćwiczeń oznacza nudę. Ciekawa dla konia praca uwzględnia jego zdolności, aktualnie posiadane umiejętności, a także wiek – młodsze konie uczą się szybko, ale osiągają koncentrację na krótszy czas niż starsze, a co za tym idzie szybciej ulegają znudzeniu. Ciekawa praca jest też dostosowana do osobowości danego konia – np. konie o osobowości prawopółkulowego ekstrawertyka będą uspokajały się przy większej liczbie powtórzeń, a lewopółkulowi ekstrawertycy będą szybciej się taką pracą nudzili. Ciekawość i zachowania eksploracyjne, a także zabawa, to główne motywacje konia do naturalnej, samodzielnej nauki. Warto to wykorzystać zarówno na wczesnych etapach życia źrebięcia, dostarczając mu różnego rodzaju bodźców, jak i później – ucząc dorosłego już konia poprzez pobudzanie jego ciekawości i potrzeby eksploracji, a czasem również zabawy. Przy pracy z każdym koniem uważajmy na cienką granicę nudy i zniechęcenia. Po jej przekroczeniu wykonywane dalej przez konia ćwiczenia mogą przynieść odwrotny skutek od zamierzonego, a nawet trwale zniechęcić konia do pracy.
  5. Ograniczone korzystanie z hali – praca z koniem na ujeżdżalni zewnętrznej zapewnia dopływ znacznie większej ilości naturalnych bodźców płynących z otoczenia, aniżeli podczas pobytu na hali.
  6. Ograniczmy korzystanie z hali tylko do sytuacji, gdy pogoda faktycznie uniemożliwia bezpieczną pracę na zewnątrz.
  7. Regularne wypady w teren – zarówno w ręku jak i pod siodłem, dostarczają koniowi naturalnych bodźców w postaci m.in. zmieniającego się otoczenia, podłoża i warunków atmosferycznych. Stanowią doskonałą odskocznię od monotonnej, z punktu widzenia konia, ciągłej pracy na ujeżdżalni.
  8. Racjonalne ustalanie grafiku pracy – różne rodzaje pracy powinny się ze sobą przeplatać, dając efekt urozmaicenia i przeciwdziałając nudzie. Jest to szczególnie istotne w przypadku koni szkółkowych, które często wykonują bardzo powtarzalną pracę.
  9. Dostarczanie zabawek – sporo koni bardzo chętnie korzysta z różnego rodzaju zabawek, np. piłek. Pozwala im to na spożytkowanie energii i skupienie uwagi na interesującym je zajęciu.
  10. Uczenie sztuczek – wiele koni doskonale się bawi ucząc się różnych sztuczek. Jest to dobry sposób na urozmaicenie pracy z koniem, a także skupienie jego uwagi i spożytkowanie energii.

 

Utrzymując i użytkując konia jesteśmy zobowiązani do zaspokojenia jego potrzeb gatunkowych. Możemy to osiągnąć przede wszystkim przez stworzenie mu warunków nawiązujących do naturalnych, m. in. dostarczając odpowiedniej ilości pozytywnych bodźców. Pamiętajmy, że nuda jest jednym z najgorszych wrogów relacji człowieka i konia.