Od stanu uzębienia konia zależy w dużym stopniu jego zdrowie i samopoczucie, a problemy dentystyczne są u tego gatunku jednymi z częstszych przyczyn interwencji lekarza weterynarii. Warto więc poznać objawy, które powinny zaniepokoić opiekuna oraz zasady dbałości o uzębienie koni.

 

 

Jakie objawy powinny zaniepokoić?

Zmiana zachowania podczas jedzenia i picia – wydłużony czas pobierania i przeżuwania pokarmu żucie pokarmu tylko jedną stroną jamy ustnej, co objawia się często przechylaniem głowy, spożywanie pokarmów w sposób wybiórczy, najczęściej z okazywaniem niechęci do grubszych i/lub twardszych fragmentów paszy, wypluwanie fragmentów paszy, przemieszczanie fragmentów paszy po jamie ustnej, zmniejszone przyjmowanie pokarmów lub całkowita odmowa jedzenia, niechęć do picia zimnej wody (zwiększona wrażliwość zębów na różnice temperatur).

  • Wyciek śliny – wyciekanie śliny z jamy ustnej, nadprodukcja śliny, zabarwienie śliny na czerwono lub brązowo, cuchnąca woń śliny.
  • Obrzęk twarzy i wydzielina z jednego z nozdrzy – przy stanach zapalnych korzeni zębów szczęki (zęby górne) powodujących zapalenie zatoki szczękowej.
  • Nieprzyjemna woń z jamy ustnej – odczuwana przy zbliżeniu się do szpary pyskowej zwierzęcia.
  • Fragmenty częściowo przeżutego jedzenia znajdowane w otoczeniu konia – uformowane w kształt przypominający cygaro zbitki pokarmu znajdowane w żłobie lub ściółce (objaw charakterystyczny dla ostrych krawędzi zębowych).
  • Zmiana wyglądu konia – utrata wagi, pogorszenie ogólnej kondycji.
  • Problemy trawienne – m. in. nawracające morzyska (kolki) o różnym nasileniu, zaparcia (szczególnie u koni starszych).
  • Zadławienia i zatkania przełyku – wskutek prób przełknięcia nie do końca przeżutych fragmentów pokarmu.
  • Problemy w trakcie pracy – praca z wędzidłem może nasilać objawy, szczególnie u koni młodych powodując rzucanie głową i unikanie kontaktu z wędzidłem, krwawienie z jamy ustnej po pracy, sztywność i problemy w rozluźnieniu ciała, utrudniona koncentracja.
  • Inne problemy zdrowotne – zaburzenia motoryki innych niż jama ustna części ciała, m. in. grzbietu, kończyn.

 

 

Wszelkie odstępstwa od normy w obrębie jamy ustnej konia powinny skłonić opiekuna do wezwania lekarza weterynarii. Obserwując wnętrze jamy ustnej należy zwracać uwagę m. in. na stan dziąseł i ewentualną ruchomość zębów.

 

Zasady dbałości o końskie zęby

  1. Dieta oparta na nierozdrobnionej paszy bogatej we włókno
    Zęby konia przystosowane są do rozcierania pokarmu włóknistego, dosyć twardego. Trzonowce wyposażone są w twarde listwy, które zapewniają chropowate powierzchnie trące. Prawidłowo żuchwa wychyla się na tyle, że zęby trzonowe żuchwy ślizgają się po całej powierzchni zębów trzonowych szczęki, co zapewnia równomierne ścieranie się jednych i drugich. Jeżeli koń otrzymuje paszę zbyt rozdrobnioną lub rozmiękczoną, wtedy nie jest on w stanie utrzymać porcji pokarmu pomiędzy zębami trzonowymi tak, aby żuchwa zdążyła wykonać pełny ruch względem szczęki. Powoduje to nierównomierne ścieranie się zębów i powstawanie ostrych krawędzi, które następnie mogą ranić wrażliwe tkanki policzków i języka. Pamiętajmy, że paszą rozdrobnioną jest również wiele granulatów, które po rozgryzieniu rozpadają się na małe kawałki. Konie dorosłe, posiadające pełne i zdrowe uzębienie, bardzo dobrze rozgniatają i rozcierają siano i ziarna owsa. Gniecenie czy śrutowanie owsa nie tylko nie jest w przypadku takich koni potrzebne, ale może być wręcz dla nich szkodliwe. Zastępowanie siana namoczonymi wysłodkami buraczanymi czy trawokulkami również może mieć w związku z tym niekorzystny wpływ m. in. na końskie uzębienie. Paszy rozdrobnionej i/lub rozmiękczonej mogą wymagać jednak konie z problemami dentystycznymi, szczególnie starsze.


  2. Kontrola dentystyczna przez lekarza weterynarii
    Stan jamy ustnej konia, w tym jego uzębienia, powinien być regularnie kontrolowany przez lekarza weterynarii. Tylko on jest w stanie dokonać dokładnej oceny tych struktur. Potrzebne jest do tego użycie rozwieracza jamy ustnej i zwykle również poddanie konia lekkiej sedacji (farmakologicznemu uspokojeniu). Do ukończenia przez zwierzę wieku 2 lat stan jamy ustnej powinien być kontrolowany przez lekarza weterynarii co najmniej co sześć miesięcy. Później natomiast badanie stomatologiczne powinno się odbywać nie rzadziej niż raz w roku. U koni starszych (powyżej 20. roku życia) badanie dentystyczne należy przeprowadzać co 3 miesiące. Wizyty lekarza weterynarii powinny odbywać się częściej, jeśli właściciel stwierdzi niepokojące objawy takie jak na przykład nieprzyjemny zapach z jamy ustnej konia czy zmiany w sposobie pobierania przez niego pokarmu.


  3. Regularna kontrola stanu jamy ustnej przez opiekuna
    Opiekun powinien zwracać baczną uwagę na sposób pobierania i żucia pokarmu przez konia, jak również na wiele innych wymienionych w niniejszym artykule objawów (Patrz: Jakie objawy powinny zaniepokoić?). Właściciel może, z zachowaniem zasad bezpiecznego otwierania jamy ustnej u konia, dokonywać oględzin jej wnętrza zwracając uwagę przede wszystkim na kolor i stan dziąseł (ewentualne zaczerwienienia, wykwity, zranienia), woń z jamy ustnej, obecność ciał obcych, złogi kamienia nazębnego, rozchwianie i ubytki zębów. Samodzielne badanie jednak należy wykonywać z dużą ostrożnością. Zwłaszcza w przypadku bolesnych stanów koń może nie być skłonny do współpracy. Opiekun nie powinien również traktować swojego badania jako zastępstwa badania przez lekarza weterynarii, ale jako sposób na wcześniejsze dostrzeżenie niepokojących objawów i w związku z tym szybsze zasięgnięcie fachowej porady.


  4. Szczególna opieka nad końmi młodymi i seniorami
    U koni młodych wymiana zębów może pociągać za sobą pewne trudności w pobieraniu pokarmów. Jest to również czas, w którym pojawiać mogą się pewne nieprawidłowości rzutujące na późniejszy stan uzębienia. Z kolei konie starsze mogą cierpieć z powodu szeregu problemów dentystycznych, takich jak m. in. braki w uzębieniu czy paradontoza. Obie grupy koni wymagają częstszych kontroli stomatologicznych, a niekiedy również specjalnego żywienia. Szczególnie końscy seniorzy w przypadku złego stanu uzębienia mogą potrzebować pokarmów mocno rozdrobnionych i rozmiękczonych.


  5. Przeprowadzanie koniecznych zabiegów dentystycznych
    Wiele problemów dentystycznych udaje się rozwiązać, leczenie jednak musi zostać wdrożone na tyle szybko, aby nie doszło do utrwalenia się problemu i rozwoju powikłań. Szczególnie często wykonywanym zabiegiem dentystycznym u koni jest niwelowanie ostrych krawędzi zębów trzonowych, które pozostawione bez korekty, mogą stać się przyczyną bardzo bolesnych uszkodzeń wnętrza jamy ustnej konia.


  6. Zbilansowana dieta
    Błędy żywieniowe mogą również odbić się na stanie końskiego uzębienia. Niedobory wapnia prowadzą do uwalniania tego pierwiastka z kości i w wyniku tego do zastępowania tkanki kostnej tkanką włóknistą. Odmineralizowanie dotyczy w obrębie kości czaszki przede wszystkim kości szczęki. Nacisk na nie przez zęby, powoduje wybrzuszenie tych kości na zewnątrz i deformacje głowy. Właściwie zbilansowana dieta to również lepsza odporność całego organizmu na infekcje, w tym także te mogące dotknąć tkanek wewnątrz jamy ustnej.


  7. Prawidłowo dobrane wędzidło i ogłowie
    Zły dobór wędzidła, jego nieodpowiednie umocowanie na głowie konia, jak również niewłaściwe stosowanie tej pomocy mogą skutkować uszkodzeniami struktur wewnątrz jamy ustnej.

 

Przykład nierównomiernego ścierania się powierzchni trącej zębów trzonowych konia.

 


Podobnie jak w stomatologii ludzi, tak u koni, podstawą dbałości o stan uzębienia jest odpowiednio prowadzona profilaktyka. Równie ważne jest wczesne rozpoznawanie wszelkich nieprawidłowości, by móc szybko wdrożyć skuteczne leczenie. Nie bagatelizujmy więc niepokojących objawów i bez zwłoki konsultujmy je z lekarzem weterynarii.