Koń, w porównaniu do innych zwierząt u boku człowieka, jest dosyć długowiecznym stworzeniem. Mimo wszystko lata lecą nieubłaganie i w końcu nadchodzi moment, gdy wchodzi on w wiek senioralny.

 

I tu pojawia się szereg pytań, skoncentrowanych między innymi na tym, czy starszy koń może w dalszym ciągu wykonywać pracę bez szkody dla swojego zdrowia i przy zachowaniu dobrego samopoczucia.

 

Trudno powiedzieć jak długo żyje koń, wartość ta jest bowiem uzależniona od wielu czynników, w tym od rasy konia, jego zdrowia, dotychczas wykonywanej pracy, a także indywidualnych uwarunkowań. Uważa się, że konie dożywają od trzydziestu do czterdziestu lat, niekiedy nawet przekraczając wspomnianą „czterdziestkę”. Podręczniki zootechniczne i weterynaryjne przyjmują wiek ukończenia przez konia dwudziestu lat jako cezurę, od której zwierzę zaczyna być określane jako stare. Tymczasem końskie dwudziestolatki często prezentują kondycję godną pozazdroszczenia przez znacznie młodsze konie. Czy wobec tego zwierzęta te mogą wykonywać normalną pracę czy wręcz przeciwnie – powinny przejść na pełną emeryturę, ciesząc się tylko i wyłącznie pastwiskiem i towarzystwem stada?

 

Paweł Popiel, ziemianin z majątku Kurozwęki, przebył na swojej około dwudziestoletniej klaczy Lalka 1421 km podczas jednej ze swoich wypraw. Z kolei w wytycznych dotyczących koni kawaleryjskich można przeczytać, że zwierzęta te służyły tam tylko do pewnego wieku, później przechodząc na emeryturę. Zdarzały się jednak takie konie, które pomimo starszego wieku, z oddaniem i chęcią służyły w wojsku w dobrym zdrowiu znacznie dłużej niż określały to przepisy.

 

Doświadczenie pokazuje, że podobnie jak u ludzi PESEL nie ma większego znaczenia, tak też u koni data urodzenia nie stanowi przeszkody w aktywności fizycznej. Tak długo jak stan zdrowia zwierzęcia na to pozwala i wykazuje ono chęć do pracy, pracę może wykonywać. Nie ma złotego wzoru pozwalającego określić jakie dokładnie obciążenia, w zależności od wieku, może znosić organizm starszego konia. Tutaj kluczową rolę odgrywa czujne oko opiekuna i jeźdźca lub powożącego. Owa chęć do pracy jest niezwykle istotna, gdyż w dużym stopniu pokazuje poziom komfortu konia w trakcie wysiłku fizycznego i to, czy wykonuje on go z przymusu, czy też stanowi on dla niego formę zaspokojenia jego potrzeb i w związku z tym jest źródłem zadowolenia. Jednocześnie musimy wziąć pod uwagę dotychczasowe skojarzenia zwierzęcia z wykonywaniem pracy i właściwie odczytywać wysyłane przez nie sygnały. Dlatego tak ważne jest tutaj umiejętne i dokładne obserwowanie konia, tak aby móc wyciągnąć właściwe wnioski z jego zachowania, uwzględniając subtelności tkwiące między innymi w spojrzeniu czy napięciu mięśni.

 

Ruch lekiem na depresję u starszych koni

 

Okazuje się, że dla niektórych koni odstawienie od dotychczas wykonywanej pracy, może być przyczyną pogorszenia samopoczucia lub nawet rozwoju depresji. Umiejętnie dobrana praca i postępowanie z koniem wiąże się bowiem z poświęcaniem mu uwagi i poprawą jego samopoczucia fizycznego i psychicznego poprzez wysiłek. Praca pozwala również na dopływ dużej ilości bodźców, co jest naturalną potrzebą konia, z uwagi na wrodzoną ciekawość tego gatunku. Z tego względu u niektórych koni nagle odstawionych od pracy rozwija się depresja stanowiąca zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia, zwierzęcia. W takich przypadkach często poprawę przynosi powrót do aktywności fizycznej, której rodzaj i natężenie dostosowane są do aktualnego stanu zdrowia zwierzęcia.

 

Na co należy zwracać uwagę przy wykonywaniu przez starszego konia pracy?

 

Nie ma jednak co ukrywać, czas robi swoje i pewne zachodzące w organizmie procesy są nieubłagalne. Często możemy je opóźnić, ale musimy zdawać sobie sprawę z tego, że każdy koń-senior wymaga szczególnej troski i uwagi ze strony człowieka. Poniżej kilka zasad, których przestrzeganie pomoże cieszyć się zdrowiem i sprawnością konia-seniora przez długie lata.

 

  1. Dbałość o stan zdrowia – wraz z wiekiem wzrasta ryzyko wystąpienia pewnych problemów zdrowotnych. Przede wszystkim tych dotyczących stanu uzębienia seniora, który warunkuje zarówno zdrowie układu pokarmowego, jak i całego organizmu. Starsze konie są też bardziej podatne na inwazje pasożytów wewnętrznych. Dlatego warto sprawdzać laboratoryjnie poziom zarobaczenia organizmu w celu oceny skuteczności odrobaczania i ewentualnego zwiększenia jego częstotliwości. W starszym wieku mogą również dawać o sobie znać dawne kontuzje oraz konsekwencje wad postawy.
  2. Właściwe żywienie – żywienie powinno być dostosowane do rasy/typu konia, jego stanu zdrowia, wieku i wykonywanej pracy. Starsze konie mogą wymagać specjalnego żywienia, z uwagi na nieco inne wymagania pokarmowe od koni młodszych. Jednym z najczęściej popełnianych błędów jest nadmierna suplementacja końskich seniorów. Pamiętajmy, że suplementy użyte w nadmiarze i niedostosowane do przypadku mogą bardziej zaszkodzić niż pomóc, zwłaszcza u starszych koni, z uwagi na możliwe osłabienie metabolizmu.
  3. Dostosowanie wysiłku fizycznego do aktualnego stanu zdrowia konia – w przypadku każdej wątpliwości dotyczącej tego czy koń może wykonywać dany wysiłek, należy zasięgnąć opinii lekarza weterynarii prowadzącego dane zwierzę.
  4. Rezygnacja z ekstremalnego wysiłku – choć koń-senior często ma dobre zdrowie, kondycję i chęci do wykonywania nawet bardzo dużych wysiłków, to trzeba liczyć się z tym, że jego tkanki mogą nie mieć już dawnej wytrzymałości i być bardziej podatne na kontuzje. Co więcej, zdolności regeneracyjne starszego organizmu są słabsze, dlatego leczenie ewentualnych kontuzji może trwać znacznie dłużej aniżeli u młodszych koni.
  5. Wysiłek ma być przyjemnością, a nie obowiązkiem – koń-senior to często zwierzę, które w swoim życiu zdążyło się już napracować, poznając przy tym presję wywieraną przez człowieka w trakcie pracy. To, że koński senior jest nadal sprawny i chętny do pracy nie oznacza, że nie należy mu się emerytura, ale że może mieć ona aktywną formę. Starszy koń zasłużył sobie na odpoczynek. Cieszmy się razem z nim wspólnymi jazdami, często nawet całkiem odległymi wędrówkami, ale róbmy to bez żadnej presji.
  6. Częstsza kontrola dopasowania siodła – starszy koń, zwłaszcza jeśli nie pracuje już tak intensywnie jak wcześniej, może mieć tendencję do pewnego spadku masy mięśniowej, co wymaga korekty dopasowania siodła. Korekty takie konieczne są u wszystkich koni, w każdym wieku, u koni starszych konieczne jest jednak uwzględnienie tego dodatkowego, wspomnianego powyżej czynnika.

 

Wysiłek fizyczny końskiego seniora może być źródłem zdrowia i przyjemności zarówno dla niego samego jak i dla człowieka. Ten wspólny rozdział w ziemskiej wędrówce konia i człowieka obfituje często w wiele radości, spokoju i wzajemnego zrozumienia. Musimy jedynie słuchać tego, co ma do powiedzenia zwierzę i kierować się zdrowym rozsądkiem oraz empatią.

 



W przypadku starszych koni musimy liczyć się z tym, że ewentualne kontuzje mogą wymagać dłuższego czasu na wyleczenie, aniżeli ma to miejsce u młodszych koni.

 

fot. Sebastian Jasiński