Nawracająca gruda? Wytarty ogon? Nerwowe tupanie? A może częste potrząsanie głową? Przyczyną takich objawów może być między innymi świerzb koński. Czasami przez długi czas pozostaje niezdiagnozowany. Warto więc przyjrzeć mu się bliżej.

 


Czynnikami wybitnie sprzyjającymi rozwojowi świerzbu u koni są zaniedbania żywieniowe i higieniczne dotyczące zarówno stajni jak i ciała konia. Zdarzają się też jednak sytuacje, gdy pasożyt zostanie zawleczony nawet do właściwie prowadzonej stajni. W przypadku koni spotykamy trzy rodzaje świerzbu. Ich diagnostyka i leczenie są bardzo do siebie podobne, różnią się jednak w dużym stopniu objawami klinicznymi.

 


Świerzb pęcinowy – występuje najczęściej spośród wszystkich rodzajów świerzbu. Jest jedną z przyczyn rozwoju grudy u koni. Czynnikiem sprawczym jest Chorioptes bovis. Bujne szczotki pęcinowe sprzyjają wystąpieniu świerzbu pęcinowego.


Objawy:

  • Intensywny świąd, który nasila się przy wysokiej temperaturze otoczenia oraz nocą – koń może być niespokojny, poirytowany, przestępować nerwowo z nogi na nogę, kopać, tupać, pocierać kopytem jednej kończyny o drugą (brudne ślady na nadpęciach u jasno umaszczonych koni), zwierzę może gryźć swędzące kończyny, nerwowe ocieranie się o różne przedmioty, a także gałęzie i krzaki, może prowadzić do uszkodzeń ciała, w rzadkich przypadkach świąd może jednak nie występować.
  • Zmiany pojawiają się przede wszystkim w obrębie kończyn, zwłaszcza miednicznych, na nasadzie ogona i na grzbiecie, czasami również na brzuchu, w pachwinach, na głowie i karku.
  • Na skórze widoczne są pęcherzyki, sączące się strupki, wyłysienia, grudki, łuski (wyglądające jak łupież), otarcia, zaczerwieniona skóra jest mokra, a włos posklejany, na skórze widoczne są zliszajowacenia i zgrubienia, a z czasem zmiany brodawkowate o wielkości nawet kilku centymetrów. Zmiany mogą wydzielać nieprzyjemną woń. Świąd nasady ogona może prowadzić do połamania i wytarcia włosia rzepu ogonowego.
  • U konia występuje wciąż nawracająca gruda pomimo leczenia skierowanego na eliminację bakterii i przywrócenie właściwej kondycji skóry pęcin.
  • Mogą rozwijać się wtórne zakażenia bakteryjne.
  • Jeśli zmiany są zaawansowane, mogą prowadzić do osłabienia konia i spadku apetytu.

 

Obraz powikłanego zakażeniem bakteryjnym świerzbu pęcinowego u konia.

 

Świerzb grzywy, ogona i uszu – wywołują go świerzbowce Psoroptes lokalizujące się w okolicach krtani, po wewnętrznych stronach pachwin, a także w nasadach włosów ogona i grzywy.


Objawy:

  • Silny świąd mogący prowadzić do uszkodzeń ciała w wyniku intensywnych prób jego ugaszenia.
  • Świerzbowiec w pierwszej kolejności zasiedla nasady włosów ogona i grzywy, później grzbiet i resztę ciała.
  • Sączące zmiany mają postać wyłysień, łusek, grudek, strupków, guzków. Silny świąd powoduje występowanie otarć. Skóra ulega zgrubieniu i wysuszeniu, przypominając wyglądem pergamin. Zmiany mogą również pojawić się w okolicy małżowin usznych, a także w kanale słuchowym, co powoduje z niego ropny wypływ, a także potrząsanie głową (szczególnie w przypadkach zarażenia świerzbowcem usznym królików - Psoroptes cuniculi)
  • Mogą rozwijać się wtórne zakażenia bakteryjne.
  • W poważnych przypadkach stan ogólny zwierzęcia się pogarsza – koń jest osłabiony i chudnie.

 

Świerzb drążący – odpowiedzialny za jego występowanie jest świerzbowiec Sarcoptes scabiei, który żyje w naskórku w wydrążonych przez siebie korytarzach. Choroba często obejmuje wszystkie konie z kontaktu, jest również zakaźna dla ludzi.


Objawy:

  • Silny świąd.
  • Zmiany najpierw dotyczą głowy, uszu, karku i łopatek, a następnie obejmują całe ciało.
  • Na skórze widoczne są sączące się pęcherzyki, strupki, grudki i plackowate wyłysienia, a także uszkodzenia, m. in. w postaci otarć, wynikające z prób podrapania się przez zwierzę. Skóra wygląda na pomarszczoną.
  • Mogą rozwijać się zakażenia bakteryjne
  • Pojawiają się objawy ogólne, zwierzę chudnie. Z organizmu tracone są duże ilości białka, prowadząc do jego niedoboru, ze zmian wydobywa się duża ilość wysięku, co zaburza termoregulację zwierzęcia. W skrajnych przypadkach inwazja świerzbowca drążącego doprowadza do śmierci konia.

 

Diagnostyka wszystkich rodzajów świerzbu

Diagnostyka rozpoczyna się od badania klinicznego, w trakcie którego lekarz weterynarii dokładnie ogląda zmiany i obserwuje zachowanie konia. Postawienie rozpoznania wymaga badań laboratoryjnych. Do analizy mikroskopowej przesyła się zeskrobiny ze skóry. Jeśli nie uda się w ten sposób trafić na ślady pasożyta, mimo objawów sugerujących świerzb, pobiera się wycinek tkanki i poddaje się go badaniu histopatologicznemu. Jedną z metod pozyskania materiału do badania jest również szczotkowanie sierści gęstym grzebieniem. Stosuje się też badanie z użyciem taśmy samoprzylepnej. O wyborze metody decyduje lekarz weterynarii na podstawie obrazu klinicznego choroby. Jeśli zmiany dotyczą kanału słuchowego, analizie laboratoryjnej poddaje się woszczynę, czyli wydzielinę z ucha. Przeprowadza się również badanie otoskopowe, w trakcie którego ogląda się wnętrze ucha z użyciem otoskopu. Diagnostyka włącza także badanie bakteriologiczne, z materiału pobranego najczęściej w drodze wymazu, w celu rozpoznania rodzaju ewentualnych bakterii, które często towarzyszą inwazji świerzbowca. Określa się przy tym zwykle również antybiotykooporność, aby móc wybrać odpowiedni antybiotyk.

 

Leczenie świerzbu koni
  • Leczenie powinno objąć wszystkie konie, które mają kontakt z chorym zwierzęciem, nawet jeśli nie prezentują one objawów chorobowych.
  • Skutecznym lekiem w walce z każdym rodzajem świerzbu u koni jest iwermektyna. Podawana jest ona ogólnie, w postaci doustnej pasty, zazwyczaj dwukrotnie.
  • W przypadku świerzbu pęcinowego na brzeg rogowy kopyta nakłada się maść laurową, a kończyny (bez kopyt) myje się w roztworze keratolitycznym, czyli złuszczającym naskórek, a następnie strzyże się szczotki pęcinowe, jeśli zmiany są zlokalizowane w tym rejonie. Miejscowo stosuje się preparaty zawierające fipronil.
  • Zmiany rozrostowe usuwa się chirurgicznie.
  • Świerzb kanałów słuchowych, z uwagi na dużą wrażliwość tego regionu, leczy się tylko ogólnie.
  • Jeśli doszło do rozwoju nadkażeń bakteryjnych, stosuje się miejscowo lub ogólnie antybiotyki dobrane na podstawie antybiogramu.
  • Żywienie leczonego konia powinno być nakierowane na poprawę jego kondycji ogólnej, ze szczególnym uwzględnieniem w diecie wysokiego poziomu białka oraz witaminy A.
  • Należy zadbać o poprawę warunków zoohigienicznych stajni i wybiegu oraz o właściwą higienę ciała konia.
  • Poddawane terapii konie powinny przebywać jak najwięcej na świeżym powietrzu.
  • Świerzbowiec w otoczeniu konia żyje nawet do 69 dni, dlatego bardzo ważną kwestię stanowi jego oczyszczenie. W tym celu stosuje się akarycydy (środki o działaniu bójczym na roztocza) w stajni (ściany, podłogi, wiadra, żłoby, poidła itp.), w wiacie, na wybiegu (instalacje typu ogrodzenia, paśniki itp.), a także na sprzęt jeździecki, zaprzęgowy i ten związany z pielęgnacją konia (np. szczotki, zgrzebła, kopystki) – na wszystko z czym chory koń miał kontakt.

 

Świąd, wyłysienia, sączące strupki i łuski to typowe objawy świerzbu u koni.

 

Zapobieganie świerzbowi koni

Profilaktyka polega przede wszystkim na sprawdzaniu koni trafiających do stajni z nieznanych miejsc, a także na właściwym żywieniu, utrzymywaniu odpowiednich warunków zoohigienicznych w stajni i na wybiegu oraz na dbałości o higienę ciała konia.

 


W każdym przypadku zaobserwowania problemów skórnych u konia, należy skonsultować się z lekarzem weterynarii, unikając zbędnej zwłoki. Samodzielne próby leczenia zwierzęcia przez właściciela nie tylko zazwyczaj okazują się nieskuteczne, ale dodatkowo zaciemniają obraz choroby lekarzowi weterynarii, utrudniając mu postawienie dokładnej diagnozy i wdrożenie adekwatnej terapii. Nie inaczej jest w przypadku świerzbu.

 


Piśmiennictwo

Dietz O., Huskamp B., Praktyka Kliniczna KONIE, Wydawnictwo Galaktyka, Łódź 2008.
Szczepanik M., Wilkołek P., Zarys dermatologii koni, Wydawnictwo ELAMED, Katowice 2009.